Συχνές ερωτήσεις και απαντήσεις
Η Μουσικοθεραπεία συγκαταλέγεται στις «Θεραπείες μέσω Τέχνης».
Περιλαμβάνει την κλινική και ερευνητικά τεκμηριωμένη χρήση μουσικών παρεμβάσεων για την επίτευξη εξατομικευμένων ή και ομαδικών στόχων από εξειδικευμένο θεραπευτή ο οποίος έχει ολοκληρώσει ένα εγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών μουσικοθεραπείας.
Η βασική ιδέα της μουσικοθεραπείας έγκειται στα οφέλη που αποκομίζει ο συμμετέχων από τις θεραπευτικές πτυχές της μουσικής, αλλά κυρίως από τη δημιουργία μιας θεραπευτικής σχέσης.
Συγκεκριμένα στη μουσικοθεραπεία δημιουργείται ένας χώρος, όπου διευκολύνεται η προσωπική και διαπροσωπική ανάπτυξη του ανθρώπου μέσω ήχου και μουσικής, με τη χρήση μιας προσέγγισης που δίνει έμφαση στο σεβασμό, την αποδοχή, την ενσυναίσθηση και τη γνησιότητα. Μέσα στην ασφάλεια και στην ελευθερία της θεραπευτικής σχέσης τα συναισθήματα μπορούν να βιωθούν ελεύθερα και με σαφήνεια στο έπακρο αυτού που είναι.
Γεφυρώνοντας τους κόσμους της τέχνης και της επιστήμης, ο μουσικοθεραπευτής χρησιμοποιεί τη μουσική δημιουργική έκφραση ως διαδικασία εξωτερίκευσης και μορφοποίησης βαθύτερων εσωτερικών συγκινησιακών καταστάσεων του συμμετέχοντος.
Παρέχονται τόσο ατομικές όσο και ομαδικές συνεδρίες μουσικοθεραπείας.
Οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούν κατά τη διάρκεια των συνεδριών μουσικά όργανα διαφορών κατηγοριών (πνευστά, έγχορδα, κρουστά κτλπ) καθώς επίσης το σώμα και τη φωνή τους.
Στη φωνητική ψυχοθεραπεία, χρησιμοποιώντας σαν κύριο όργανο τη φωνή και πάντα στα πλαίσια της θεραπευτικής σχέσης, δημιουργείται ένας ασφαλής χώρος όπου τα συναισθήματα μπορούν να βιωθούν και να εκφραστούν ελεύθερα και στο έπακρο αυτού που είναι. Χρησιμοποιώντας σαν τρόπους έκφρασης την αναπνοή, τη φωνή, τους φυσικούς αυθόρμητους ήχους, την ακρόαση – ερμηνεία – δημιουργία τραγουδιών και τον λεκτικό διάλογο, ο συμμετέχων έρχεται σε επαφή τόσο με συνειδητές όσο και με ασυνείδητες πλευρές του εαυτού του.
Ένα μεγάλο πλεονέκτημα που έχει η μουσική, όντας μη λεκτική, και ιδιαίτερα η φωνή μας, είναι ότι μας δίνει ευκολότερη πρόσβαση τόσο στο προσωπικό όσο και στο συλλογικό ασυνείδητο και ενισχύει την ανάδυση συναισθημάτων, σκέψεων, εικόνων και αναμνήσεων.
Το συγκεκριμένο μοντέλο φωνητικής ψυχοθεραπείας αναπτύχθηκε από τη Dr. Austin και ενσωματώνει τις ιδέες και θεωρίες της αναλυτικής ψυχολογίας (Carl Jung) με την πρακτική της φωνητικής μουσικοθεραπείας. Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει τεχνικές όπως το vocal holding (φωνητικό κράτημα), το free associating singing (ελεύθερο συνειρμικό τραγούδι), το toning και το chanting.
Οι τεχνικές αυτές μας βοηθούν να γνωρίσουμε εκ νέου τον εαυτό μας, ανακαλύπτοντας πλευρές που μπορεί να είχαμε ξεχάσει ή «θάψει» στα βάθη του «είναι» μας. Προσεγγίζουμε ξανά το κέντρο μας, διοχετεύοντας αυτή τη φορά την ενέργειά μας σε ένα δημιουργικό, παρά αυτοκαταστροφικό κανάλι.
Έχοντας σαν οδηγό το σώμα μας και μέσω της έκφρασης, η εμπιστοσύνη στον οργανισμό μας αρχίζει να αυξάνεται. Σταδιακά, αποκτάμε πλέον μια εσωτερική εστία αξιολόγησης, δημιουργώντας την ικανότητα να κινηθούμε προς μια κατεύθυνση επιλογών που δεν βασίζεται στις τύψεις, στις ενοχές, στον φόβο αλλά στην προσωπική μας ελευθερία.
Απευθύνεται σε οποιοδήποτε άνθρωπο επιθυμεί να επεξεργαστεί και να επιλύσει θέματα που τον αφορούν αλλά και να αναπτύξει ένα πιο λειτουργικό τρόπο διαβίωσης.
Η Νευρολογική Μουσικοθεραπεία (Neurologic Music Therapy, NMT) είναι ένα κλινικό μοντέλο που καθοδηγείται από την έρευνα και βασίζεται στις εξελίξεις στη νευροεπιστήμη και στην κατανόηση της αντίληψης, της παραγωγής και της εκτέλεσης της μουσικής καθώς και του τρόπου με τον οποίο η μουσική μπορεί να επηρεάσει και να αλλάξει τον «μη-μουσικό» εγκέφαλο και τις λειτουργίες της συμπεριφοράς. Αποτελείται από ένα τυποποιημένο σύστημα κλινικών τεχνικών που χρησιμοποιούν τη λειτουργική αντίληψη όλων των ιδιοτήτων της μουσικής για να εκπαιδεύσουν και να επανεκπαιδεύσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς.
Απευθύνεται σε ασθενείς με νευρολογικές ασθένειες, όπως:
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Τραυματική εγκεφαλική κάκωση
- Νόσος του Πάρκινσον
- Νόσος του Χάντινγκτον
- Εγκεφαλική παράλυση
- Νόσος Αλτσχάιμερ
- Αυτισμός
καθώς και άλλων νευρολογικών ασθενειών που επηρεάζουν τη νόηση, την κίνηση, την επικοινωνία και την ψυχοκοινωνική λειτουργία.
Η μουσικοθεραπεία αποτελεί ψυχοθεραπεία μέσω τέχνης. Η εφαρμογή της μπορεί να βοηθήσει άτομα με μαθησιακές δυσκολίες, αναπτυξιακές διαταραχές, ψυχικές διαταραχές, διαταραχές συμπεριφοράς, νευρολογικές παθήσεις, χρόνιες παθήσεις, άτομα με νοητική, κινητική ή αισθητηριακή αναπηρία, σύνδρομο Down και άλλα σύνδρομα.
Ωστόσο, η μουσικοθεραπεία απευθύνεται και σε ανθρώπους που επιθυμούν να γνωρίσουν τον εαυτό τους βαθύτερα και να αναβαθμίσουν την ποιότητα ζωής τους, χωρίς να παρουσιάζουν κάποια συγκεκριμένη ασθένεια.
Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και έχει τις δικές του ανάγκες και τα δικά του ζητήματα που επιθυμεί να επεξεργαστεί. Ο θεραπευτής μαζί με τον συμμετέχων έχοντας χτίσει μια αυθεντική σχέση και έχοντας σαν μέσο τη μουσική, δίνουν χώρο στις ανάγκες και στα ζητήματα αυτά και εργάζονται μαζί προς την επεξεργασία τους.
Πολλές φορές τα λόγια δεν αρκούν για να περιγράψουν το βίωμα, αυτά που νιώθουμε, αυτά που σκεφτόμαστε… Η μουσική έρχεται να προσφέρει έναν διαφορετικό δρόμο έκφρασης και επικοινωνίας, μη λεκτικό. Ακριβώς επειδή οι άνθρωποι δεν είναι τόσο εξοικειωμένοι με τον μουσικό κώδικα όσο με τον λεκτικό, εκφράζονται μουσικά πιο αυθόρμητα, με λιγότερο έλεγχο. Λόγω αυτού, τα συναισθήματα αναδύονται με μεγαλύτερη ευκολία και στο έπακρο αυτού που είναι και η πρόσβαση στο ασυνείδητο είναι πιο εύκολη. Πολλοί άνθρωποι ακόμα, δυσκολεύονται να εκφράσουν αυτά που νιώθουν μέσω των λέξεων, ενώ κάποιοι άλλοι στερούνται της ικανότητας για λεκτική επικοινωνία λόγω κάποιας διαταραχής.
Ένας πολύ σημαντικός λόγος που κάνει τη μουσικοθεραπεία πολύτιμη, είναι το βίωμα. Παίζοντας μουσική ή χρησιμοποιώντας το σώμα και τη φωνή μου έρχομαι σε επαφή με τον εαυτό μου και η διαδικασία της θεραπείας δεν είναι μια στεγνή ανταλλαγή λεκτικών πληροφοριών αλλά μια βιωματική εμπειρία όπου μπορώ να νιώσω και να συνειδητοποιήσω τις πληροφορίες με όλη μου την ύπαρξη (ψυχή και σώμα). Έτσι δεν μένω στο νοητικό επίπεδο, επεξεργάζοντας τη πληροφορία μόνο με τη λογική μου αλλά μπορώ να την αισθανθώ μέσω της διαδικασίας της επίγνωσης.
Ένα ακόμα στοιχείο που κάνει τη μουσικοθεραπεία ιδιαίτερη είναι η δημιουργικότητα. Η δημιουργικότητα είναι ζωή, είναι υγεία. Κάτι που μπορεί να είναι ασαφές και θολό στο μυαλό μου, μέσα από τη μουσική του δίνω μορφή, το κάνω ήχο και έτσι έρχομαι πιο κοντά σε αυτό, το ακούω. Έχοντας τη δυνατότητα να το ακούσω, μειώνεται ο φόβος μου απέναντί του και μου είναι πιο εύκολο να το επεξεργαστώ.
Τέλος η δύναμη της μουσικοθεραπείας σχετίζεται και με τις επιδράσεις της μουσικής σε φυσιολογικό επίπεδο. Η μουσική επιδρά σε όλες τις δομές τους λιμβικού συστήματος που αποτελούν το κέντρο της συναισθηματικής διεργασίας. Οποιαδήποτε διαταραχή σχετίζεται με το νευροφυτικό, ορμονικό και ανοσοποιητικό σύστημα επηρεάζεται άμεσα από τη μουσική. Συγκεκριμένα η νευρολογική μουσικοθεραπεία είναι ένας κλάδος που προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες στη νευρολογική αποκατάσταση, συνεισφέροντας σημαντικά στη θεραπευτική αντιμετώπιση του ασθενούς.
Η χαλάρωση μπορεί να αποτελέσει στόχο της θεραπείας ανάλογα με την ανάγκη και το αίτημα αλλά δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Το ταξίδι της μουσικοθεραπείας εμπεριέχει όλα τα «χρώματα» και όπως κάθε ταξίδι μπορεί να έχει τόσο ανάλαφρες όσο και δύσκολες στιγμές, πάντα μέσα στα ασφαλή και υποστηρικτικά πλαίσια της θεραπευτικής σχέσης.
Ανάλογα με τις ανάγκες του συμμετέχοντος, διαμορφώνονται εξατομικευμένοι στόχοι, οι οποίοι μπορούν να περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
-Έκφραση και ανάδυση του εαυτού και της προσωπικότητας μέσα από την μουσική εμπειρία.
-Αποφόρτιση συγκινησιακών εντάσεων και διοχέτευση του συναισθήματος με δημιουργικούς τρόπους.
-Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης, μέσα από τη βίωση «κορυφαίων» εμπειριών.
-Ανάπτυξη των επικοινωνιακών και διαπροσωπικών δεξιοτήτων.
-Ανάπτυξη των κινητικών και γνωστικών δεξιοτήτων.
-Μείωση του άγχους, φοβιών και ανησυχιών που εμποδίζουν τη ψυχολογική ανάπτυξη.
-Αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, μέσω της αύξησης της εμπιστοσύνης του συμμετέχοντος στον οργανισμό του και απόκτηση μιας εσωτερικής εστίας αξιολόγησης.
-Ικανότητα για τη διαδικασία κίνησης προς μια κατεύθυνση επιλογών που βασίζεται στην προσωπική ελευθερία του ατόμου.
Μια ατομική συνεδρία μουσικοθεραπείας μπορεί να έχει διάρκεια από 40 έως 60 λεπτά. Η μορφή της συνεδρίας δεν έχει καθορισμένη μορφή, αλλά εξαρτάται από την ανάγκη που αναδύεται σε κάθε συνεδρία και από τον κάθε άνθρωπο που είναι ξεχωριστός.
Συνήθως μια ατομική συνεδρία φωνητικής ψυχοθεραπείας ξεκινάει με ένα λεκτικό μέρος όπου ο συμμετέχων μοιράζεται ό,τι έχει ανάγκη να εκφράσει. Στη συνέχεια ακολουθεί κάποιο βιωματικό κομμάτι με τη χρήση είτε της φωνής, είτε του σώματος, είτε μουσικών οργάνων. Μετά το βιωματικό, γίνεται λεκτική επεξεργασία του και στη συνέχεια ακολουθεί το κλείσιμο.
Σε μια ατομική συνεδρία νευρολογικής μουσικοθεραπείας εστιάζουμε σε συγκεκριμένους στόχους που έχουν τεθεί εξαρχής ανάλογα με τη διαταραχή και η επεξεργασία γίνεται χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες τεχνικές και μεθόδους γύρω από τους στόχους αυτούς.
Για τη συμμετοχή στις συνεδρίες μουσικοθεραπείας δεν είναι απαραίτητη η οποιαδήποτε γνώση μουσικής ή μουσικού οργάνου.
Η δυνατότητα για online συνεδρίες υπάρχει και προσφέρεται για ανθρώπους που βρίσκονται εκτός Αθηνών και ανθρώπους που αδυνατούν να έχουν πρόσβαση στο γραφείο. Επίσης online συνεδρίες μπορεί να πραγματοποιηθούν και σε έκτακτες περιπτώσεις (πχ. πανδημία). Ωστόσο επειδή η μουσικοθεραπεία είναι μια αρκετά βιωματική διαδικασία συστήνονται οι συνεδρίες να γίνονται δια ζώσης.